Chính phủ bảo lãnh gần 9 tỷ USD nợ nước ngoài cho các “con cưng”

 Được Chính phủ bảo lãnh, song theo Kiểm toán Nhà nước, một số doanh nghiệp chưa có nhiều kinh nghiệm trong quản trị chi phí, rủi ro hối đoái, dòng tiền… dẫn đến việc sử dụng vốn vay chưa hiệu quả, một số dự án gặp khó khăn trong việc trả nợ.

Vinashin và 2 doanh nghiệp đã phá sản khác không có khả năng trả khoản nợ 220,73 triệu USD vay lại từ Chính phủ

Nguy cơ Ngân sách Nhà nước trả nợ thay

Báo cáo kiểm toán năm 2014 vừa được Kiểm toán Nhà nước (KTNN) công bố trong tháng này đưa ra đánh giá: Bộ Tài chính thống kê, tổng hợp số liệu nợ công chưa kịp thời, đầy đủ; còn báo cáo thừa, thiếu một số khoản vay. Điều này dẫn đến số liệu nợ công đến 31/12/2013 giảm 25,28 tỷ đồng so với số báo cáo tại Báo cáo về các chỉ tiêu giám sát nợ năm 2013 (tổng hợp thiếu 26,13 tỷ đồng, thừa 51,41 tỷ đồng).

Theo Báo cáo của Bộ Tài chính, tổng dư nợ công đến 31/12/2013 theo Luật quản lý nợ công là 1.954.261 tỷ đồng, bằng 54,5% GDP, bao gồm: Nợ Chính phủ 1.528.131 tỷ đồng (nợ nước ngoài 763.198 tỷ đồng, nợ trong nước 764.933 tỷ đồng), chiếm 78,2%; nợ được Chính phủ bảo lãnh 396.114 tỷ đồng, chiếm 20,3%; nợ chính quyền địa phương 30.016 tỷ đồng, chiếm 1,5%. Dư nợ nước ngoài của quốc gia đến 31/12/2013 là 1.336.194 tỷ đồng.

KTNN cũng cho biết, số dư nợ nước ngoài của 81 dự án được Chính phủ bảo lãnh trong năm 2013 tương đương 8,96 tỷ USD (188.486 tỷ đồng), tăng 23,89% so với năm 2012.

Tuy nhiên, theo nhận xét của cơ quan kiểm toán, việc xây dựng, thẩm định và phê duyệt dự án không sát thực tế, đầu tư không đồng bộ, dự án triển khai chậm, phải điều chỉnh tổng mức đầu tư nhiều lần, sau đầu tư gặp khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm; một số doanh nghiệp chưa có nhiều kinh nghiệm trong quản trị chi phí, rủi ro hối đoái, dòng tiền… dẫn đến việc sử dụng vốn vay chưa hiệu quả, một số dự án gặp khó khăn trong việc trả nợ. 

Thậm chí, Quỹ tích lũy phải ứng trả nợ thay lớn và có nguy cơ biến thành nghĩa vụ trực tiếp của ngân sách Nhà nước. Đến 31/12/2013, số còn phải thu về Quỹ tích lũy đối với số tiền ứng trả nợ thay cho các dự án 3.956 tỷ đồng (tương đương 188 triệu USD), bằng 2,1% tổng dư nợ được bảo lãnh Chính phủ. Trong đó năm 2013 ứng trả nợ thay cho 6 dự án 992 tỷ đồng (tương đương 47 triệu USD), giảm 243,8 tỷ đồng so với năm 2012.

Hơn 12 tỷ USD được Chính phủ cho vay lại

Dư nợ mà Chính phủ cho vay lại đối với các khách hàng/dự án vay lại lên tới 12,14 tỷ USD, trong đó dư nợ các dự án có nợ quá hạn là 1,26 tỷ USD, chiếm 10,39% tổng dư nợ cho vay lại, trong đó các khoản nợ quá hạn chưa thanh toán 310,91 triệu USD.

Đáng chú ý là trong số này có 1,02 tỷ USD là dư nợ cho Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy (Vinashin) – nay là Tổng công ty Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam (SBIC) vay lại. Còn lại 62 dự án vay 238,68 triệu USD. 

2 trong số 62 dự án này và Vinashin không có khả năng trả nợ 220,73 triệu USD (2 dự án đã được xử lý theo thủ tục phá sản với tổng số dư nợ tương đương 6,19 triệu USD, phần vốn kẹt tại Vinashin là 214,54 triệu USD). Bên cạnh đó, có 35/62 dự án phải cơ cấu lại nợ, khoanh nợ hoặc chờ bán tài sản để thu nợ với tổng số dư nợ tương đương 75,68 triệu USD; 25/62 dự án gặp khó khăn, bị chậm tiến độ … xin giãn nợ hoặc đang chờ xử lý với tổng số dư nợ 14,5 triệu USD. 

Đến 31/12/2013, số còn phải thu về Quỹ tích lũy đối với số tiền ứng trả nợ thay cho các dự án vay lại 252,7 triệu USD (Vinashin 211,4 triệu USD), trong đó năm 2013 ứng 70 triệu USD.

Kết quả kiểm toán cho thấy việc đối chiếu với các cơ quan cho vay lại chưa được Cục Quản lý nợ và Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) thực hiện kịp thời, còn tình trạng Ngân hàng Phát triển (VDB) trả nợ, lãi về Quỹ tích lũy theo quý hoặc theo tháng, không đúng thời hạn quy định tại hợp đồng cho vay lại – báo cáo của KTNN cho hay.

Theo đánh giá của KTNN, công tác tổ chức và quản lý nợ công vẫn chưa được tập trung thống nhất theo quy định của Luật Quản lý nợ công, thiếu sự gắn kết chặt chẽ giữa khâu huy động vốn (đề xuất danh mục, lựa chọn dự án, xác định cơ chế sử dụng vốn vay, công tác vận động, đàm phán, ký kết điều ước quốc tế) với tổ chức thực hiện và trả nợ vay, dẫn đến bị động trong việc cân đối nguồn trả nợ cũng như khuyến khích sử dụng vốn vay hiệu quả, tiết kiệm. 

Việc tổng hợp số liệu nợ công theo một đầu mối thống nhất còn khó khăn, dẫn đến còn sai sót. Hệ thống mẫu biểu báo cáo về nợ công chưa đáp ứng yêu cầu quản lý và chưa được các đơn vị tham gia quản lý nợ công lập đầy đủ hoặc gửi kịp thời.